Stephan Hawking gibi konuşamayan motor – nöron hastaları için yapay zeka teknolojisi bir ilki daha başardı. Artık hiç konuşma yetisi olmayan kişilerin beyin sinyalleri okunarak konuşabilecekler.
Sinirbilimciler, konuşamayan insanların seslerini duyurabilmeleri için beyin sinyallerini konuşmaya dönüştüren bir cihaz tasarladı. Nasıl mı? Haydi gelin bu yapay zekayı birlikte inceleyelim.
Yapay zeka ile beyin sinyalleri okunabiliyor.
Bu teknoloji henüz laboratuvar dışında kullanılmaya hazır değil fakat tam bir cümleyi anlaşılabilir hale getirebiliyor. Nature dergisinin 24 Nisan 2019 tarihli sayısında yayımlanan makalede cihazı geliştirenler, konuşmanın şifresini nasıl çözdüklerini açıklıyor.
Bilim insanları daha önce tek tek sözcükleri çevirmek için yapay zekadan faydalanıyorlardı. Bu çalışmaya destek veren Atlanta’daki Emory Üniversitesi’nden Chethan Pandarinath son çalışmanın önemini şu şekilde açıklıyor: “Daha önce yapay zeka sadece heceleri tercüme edebiliyordu. Tek bir heceden cümlelere geçmek teknik açıdan aşılması çok zor bir engeldi ve bu çalışma bunu başararak çok büyük bir ilerleme kaydetti.”
Hareketlerin haritası çıkartıldı.
Konuşma yetisini kaybeden insanlar, iletişim kurabilmek için belli belirsiz hareketler ile çalışan bir teknolojiden faydalanıyorlardı. Bu hareketler ekranda bulunan kelimeleri ya da harfleri seçen bir imleci kontrol ediyordu.
Als hastalığı, motor nöron hastalığı içerisinde en çok bilinen hastalık diyebiliriz. Ünlü İngiliz bilim insanı Stephen Hawking bu tür sinir hastalıkları için en iyi örnek diyebiliriz. Hawking, yanağındaki bir kasın hareketi ile faal duruma dönüşen konuşan ve üreten bir cihaz kullanıyordu.
San Francisco Kaliforniya Üniversitesi’nden çalışmanın baş yazarı Nöroşirürjist Edward Chang, daha öncesinde bu tarz cihazları kullanan kişilerin kelimeleri harf harf yazdırmaları gerektiğini, bu durumun da konuşma süresini çok fazla yavaşlattığından bahsediyor.
Bu süre genellikle dakikada 10 sözcüğü geçemiyordu. Oysa ki normal konuşma hızı dakikada ortalama 150 sözcüktür. Chang, bu hızı ses yollarının koordineli ve hızlı çalışmasına bağlıyor. Bu sebeple Chang ve ekibi yeni bir decoder geliştirirken ses yollarının izlediği yolun haritasını çıkarmaya karar verdiler.
Denek olarak 5 epilepsi hastası kullanıldı.
Çalışmada bilim insanları epilepsi tedavisi kapsamında beyinlerinin yüzeyine elektrotların bağlı olduğu 5 epilepsi hastası kişiyi denek olarak kullandılar. İlk önce denekler yüzlerce cümleyi sesli bir şekilde okurken beyin aktiviteleri kaydedildi. Ardından bu ses kayıtlarını dil, dudaklar, çene ve gırtlak hareketlerinin sesi nasıl oluşturduğunu ortaya koyan veriler ile birleştirdiler.
Derin öğrenme algoritmalarını bu verilere uygulayan ekip, programı dekoder’a yüklediler. Cihaz, beyin sinyallerini ses yollarının hareketlerine ve bu hareketleri sentetik konuşmaya dönüştürdü. Chang sonuçları şu şekilde açıklıyor: “Sentezlenen 101 cümleyi dinleyen insanlar, kelimelerin %70’ini anladılar.”
Gelecekte sesini duyuramayan insan kalmayacak.
Sinirbilimcilere göre beyin faaliyetlerinin haritasını, ses yollarının hareketleri ile birleştirmek ve sese dönüştürmek suretiyle yaratılan konuşma; beyin aktivitelerini doğrudan sese dönüştürerek elde edilen konuşmadan çok daha net anlaşılıyor.
Fakat bu yeni konuşma, dekoder’inin insanların sadece düşünmekle ürettiği sözcükler ile çalışıp çalışmayacağı henüz belli değil. Washington Üniversitesi’nden nöral mühendis Amy Orsborn: “Bu çalışma, cihazın konuşmaya yönelik küçük kas hareketlerini okumakta başarılı olduğunu ortaya koyuyor. Ancak hasta ağzını bile oynatamıyorsa nasıl çalışacak?” diye bir soru yöneltti.
Anlaşılıyor ki dekoder’in laboratuvar dışında kullanıma hazır hale gelmesi hayli bir zaman alacak.
