Narsistik Kişilik Bozukluğu

İlişkilerin baskın kişileri olarak tanınan bu kişiler, başka nasıl hayatlarımıza dahil olur? Belki de farkına varmadığınız ancak hayatınızın ana merkezinde olan böyle insanları gelin birlikte tanıyalım. 

Narsistik Kişilik Bozukluğu Nedir?

Narsistik kişilik bozukluğu ismini, mitolojik bir karakter olarak bilinen Narcissus’tan almıştır. Narcissus, suyun üzerinde kendisinin yansımasını görür ve bunun kendi yansıması olduğunun farkında olmadan yansımaya âşık olur. Bu sebeple bu karakterle bağdaştırılmıştır.

Narsistik kişilik bozukluğu, kişinin çevresi tarafından beğenilme arzuları yaşaması, çevresindekilerden onay görme ihtiyacı hissetmesi, yaşamında kendini ana merkeze koyması, empati eksikliği yaşaması ile kendini gösteren bir bozukluk olarak bilinmektedir. 

Narsistik kişilik bozukluğu ilişkileri, diğer ilişkilerden farklı özellikler ortaya koyabilir. Bu yaşanan değişim bile bir işaret niteliği taşıyabilir. 

Narsistik Kişilik Bozukluğu Belirtileri

DSM-5, psikolojik bozukluklar için tanı koyma aracı olarak kullanılmaktadır. DSM-5’de narsistik kişilik bozukluğu semptomları şu şekilde sıralanmıştır:

1) Büyüklenir (örn. Başarılarını ve yeteneklerini abartır; gösterdiği başarılarla oransız bir biçimde, üstün biri olarak görülme beklentisi içindedir.)

2) Sınırsız başarı, güç, zekâ, güzellik ya da yüce bir sevgi düşlemleriyle uğraşır durur.

3) “Özel” ve eşi benzeri bulunmaz biri olduğuna ve ancak özel ya da üstün diğer kişilerce (ya da kurumlarca) anlaşılabileceğine ve ancak onlarla ilişki kurması gerektiğine inanır.

4) Çok beğenilmek ister.

5) Hak ettiği duygusu içindedir (özellikle kayırılacak bir tedavi göreceğine ya da her ne istiyorsa yapılacağına ilişkin anlamsız beklentiler içinde olma).

6) Kendi çıkarı için başkalarını kullanır (kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarında yararlanır).

7) Eşduyum yapamaz: Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini anlamak istemez.

8) Sıklıkla başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanır.

9) Başkalarına saygısız davranır, kendini beğenmiş davranışlar ya da tutumlar sergiler.

Bunlardan beş ya da daha fazlasının gözlemlenmesi gerekir. Sonuç olarak özellikle kişilerarası ilişkilerde yaşadığı problemler göze çarpmaktadır.

Narsistik Kişilik Bozukluğu Nedenleri

Bireyin çocukluk döneminde yaşadığı olumsuz ebeveyn ilişkilerinden kaynaklanabileceği öne sürülmektedir. 

İlk ilişkimiz ebeveynlerimizle oluşan ilişkilerdir. Bütün dünyaya açılan kapı, bizim doğduğumuz evdir. Burada öğrendiklerimiz veya öğrenemediklerimiz yaşamın ilerleyen dönemlerinde hayatla olan temasımızı etkilemektedir. Bir kişinin sağlıklı veya sağlıksız ilişkiler kurması, erken dönem çocukluk yıllarında öğrendiği ilişkiler vasıtasıyla gerçekleşecektir.

Narsistik kişilik bozukluğunun kendini en çok ilişkilerde gösterdiğini artık biliyoruz. Bu sebeple yukarıda da bahsettiğimiz gibi nasıl ilişki kuracağımızı ailemizden öğrendiğimiz için ailemizle kurduğumuz sağlıklı olmayan ilişkiler bu bozukluğun gelişmesine yol açabilir.

Peki sağlıklı olmayan ilişkiler derken neyi kast ediyoruz?

Bebekler, birincil bakım verenleriyle (Bu, çocuğa en çok bakan kişidir.) bir bağlanma süreci yaşar. Bakım veren, bebeğin ihtiyaçlarını (besin, sevgi, oyun vb.) yeterli düzeyde karşılamadığında güvenli bağlanma yaşayamadığı görülür. Bu şekilde güvensiz bağlanma yaşayan çocukların, yetişkinlik yaşamında çeşitli bozukluklar yaşayabileceği araştırmalarca kanıtlanmıştır.

Narsistik kişilik bozukluğunun nedenlerinden bir tanesinin de güvensiz bağlanma olabileceği düşünülmektedir.

Narsistik Kişilik Bozukluğu Testi

Peki, narsistik kişilik bozukluğu nasıl anlaşılır? Her zaman yukarıda sayılan belirtiler açıkça görülür mü? 

Bu kişilik bozukluğu, her zaman aynı şekilde karşımıza çıkmaz. Bazen senelerce farkına varamayacağımız şekilde yaşamımızı narsistik kişilik bozukluğuna sahip biriyle paylaşabiliriz. Öte yandan kendimiz de hiç farkında olmadan bu bozuklukla yıllarımızı geçirmiş olabiliriz. İnsan, kendisinde yaşadığı durumların her zaman farkında değildir.

Kendimizle temas hâlinde olmak kavramı, son dönemde sıklıkla kullanılan bir terim hâline gelmiştir. Peki, kendimizle temas hâlinde olmak ne demektir? Aslında yukarıda sözü edilen kendinin farkında olabilmek, kendinle temas hâlinde olmanın bir sonucudur. 

İnsan, yaşamında başına gelen aynı döngülerin ana noktasını görmeye çalışmalıdır. Bunu yapmak için kimi zaman terapi desteği alması gerekebilir. Kimi zaman da kendine sorduğu sorularla, insanlarla olan ilişkilerde kendi ile yüzleşerek (İnsanlar en çok hangi özelliklerinden rahatsız, en çok hangi insanlarla iyi anlaşıyor, en çok hangi insanlarla anlaşamıyor vb.) veya hayatın içerisinde yaşadığı zorlukların en çok hangi alanlarda olduğunu keşfederek bu ana noktayı fark edebilir. 

Bazen de bunun için kullanılan testler mevcuttur. Narsistik kişilik bozukluğu için de Türkiye’de kullanılan bir test mevcuttur.

Narsistik Kişilik Bozukluğu Tedavisi Mümkün Müdür?

Hayatın farklı alanlarında etkiler gösteren ve bu kadar geniş alanlara yayılmış bir bozukluğun tedavisi mümkün müdür? 

Narsistik kişilik bozukluğu, çoğu zaman tedavi edilemeyecek bir bozukluk olarak algılanabilir fakat yaşanan her durumun bir tedavisi, çözümü olduğunu bilmek gerekir. Burada önemli olan faktör, narsistik kişilik bozukluğu yaşayan kişinin uzun yıllardır bunu yaşadığını bilmektir. Bu kadar uzun süredir aşina olunan bir durumu terk etmek zor olacaktır. 

Bu insanların da alışık olduğu yaşam tarzını bir anda terk etmeleri onlar için korkutucu gelebilir ve kendilerinde bir problem olduğunu düşünmeyebilirler. Bazen bunu anlatmak da oldukça zorlayıcı olabilir. 

Bu kadar kökleşmiş bir problemin çözümünün terapi olduğu unutulmamalıdır.

Narsistik Kişilik Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranmalı?

Hayatın içerisinde narsistik kişilik bozukluğu vaka örneği karşınıza çıkabilir. Bu insan bazen iş arkadaşınız, patronunuz, anneniz veya babanız, en yakın arkadaşınız veya çocuğunuz olabilir. Onlara karşı nasıl davranacağınızı bilmek kuracağınız ilişkilerin daha farklı olmasına ya da kendinizi zararlardan korumanıza yardımcı olacaktır. 

“Bazen narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişi en yakınınızdır.”

Narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişilerin yukarıda anlatıldığı üzere büyüklenmeci tavırları olabileceği görülmektedir fakat bunun yanı sıra kırılgan bir tarafları olduğu da bilinmelidir. Bu sebeple kendimizin zarar görmesine izin vermeden karşı tarafın kırılgan bir yapısı olduğunu bilerek onun terapiye gitmesini önerebiliriz.

Burada terapi önerisi yapılırken kişiye narsistik kişilik bozukluğu için gitmesi gerektiğini değil, yaşadığımız diğer problemlerde ötürü gitmesi gerektiğini iletebiliriz.

Psk. Dilara Irmak Gaygusuz

Kaynakça

• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013) Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı (Çev. Ed.: E Köroğlu) Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.

• Eldoğan, D. (2016). Hangi narsizm? Büyüklenmeci ve kırılgan narsizmin karşılaştırılmasına ilişkin bir gözden geçirme. Türk Psikoloji Yazıları, 19(37), 1-10.

• Kansu, N. K. Y. A. F. (2022). Narsistik Kişilik Bozukluğunun Tedavisinde Psikodinamik Terapi. Sciences (JOSHAS JOURNAL), 8(55).

• Köroğlu, E. KİŞİLİK BOZUKLUKLARI.

• Inan, E. (2015). Narsistik Kişilik Örgütlenmesinin Bağlanma Kuramı Çerçevesinde Ele Alınması: Vaka Örneği . AYNA Klinik Psikoloji Dergisi , 2 (1) , 1-12 . DOI: 10.31682/ayna.470645